| آیین‌نامه و مقررات حفاظتی ساختمان كارگاه‌ها |
ماده 1: به استناد ماده 48 قانون كار مصوب سال 1338 مجلسین شورای ملی و سنا شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی كه بخواهند كارگاه جدیدی احداث نمایند و یا كارگاه‌های موجود خود را توسعه دهند مكلف اند قبل از شروع بكار برنامه و نقشه‌های ساختمانی و طرحهای مورد نظر را با توجه به مقررات این آیین‌نامه تهیه و برای تصویب به وزارت كار ارسال دارند.
شروع ساختمان محل‌های مورد نظر و همچنین بهره برداری از كارگاه‌های مزبور منوط به اجازه كتبی وزارت كار خواهد بود.
فصل اول - كارگاه‌های صنعتی ساختمان و محل كار
بخش اول - عوامل اطمینان
ماده 2: كلیه ساختمان‌های دائمی و موقتی و موسساتی كه مشمول مقررات قانون كار می‌باشند باید از نقطه نظر ساختمانی واجد استحكام كامل بوده و در محاسبه پایه و سقف و كفها رعایت نكات زیر بشود.
الف - تحمل فشار ناشی از حداكثر بارها و اشیاء ثابت و متحرك.
ب - تحمل فشار ناشی از ریزش برف - باران - یخبندان - باد و طوفان.
ج - تحمل فشار ناشی از بارهای معلق.
برای رسیدگی باین منظور بایستی خلاصه محاسبات فنی ضمیمه نقشه‌ها تسلیمی باشد.
ماده 3: اطاق‌ها و محل كار دائم باید لااقل 3 متر از كف تا سقف ارتفاع داشته و فضای آن باید برای حداكثر اشخاصی كه درآن محل‌كار می‌كنند برای هرنفر12مترمكعب كمتر نباشد.
تبصره 1- در محاسبه متر مكعب فضا حجم اشغال شده بابت اثاثیه و ماشین آلات و مواد و لوازم چیزی كسر نمی‌گردد.
تبصره 2- در ساختمان‌هایی كه ارتفاع هر طبقه از فضای كار از 4 متر متجاوز باشد برای محاسبه حجم لازم فقط تا ارتفاع 4 متر منظور و محاسبه می‌گردد.
ماده 4: در فضای كارگاه نصب ماشین آلات و یا قرار دادن اشیاء و محصولات نباید مزاحمتی برای عبور و مرور و یا كار كارگران ایجاد نماید.
ماده 5: در اطراف هر یك از دستگاه‌های ماشین یا واحدهای كار باید فضای كافی منظور داشت تا كارگران بتوانند به راحتی برای انجام كارهای عادی رفت و آمد نموده و در صورت لزوم اصلاحات و تعمیرات و نقل و انتقال مواد مصرفی یا تولیدی را انجام دهند.
بخش 2 - كف سازی
ماده 6: كف اطاق‌ها و قسمت‌هایی كه محل عبور كارگران بوده و یا برای حمل و نقل مواد تخصیص داده شده بایستی صاف و هموار بوده و عاری از حفره و سوراخ - تراشه‌های چوب - برآمدگی ناشی از پوشش بی تناسب مجاری - میخ و پیچ و مهره و لوله، دریچه یا برآمدگی و برجستگی و هر گونه موانعی باشد كه ممكن است موجب گیر كردن و یا لغزیدن اشخاص گردد.
ماده 7: كف اطاق‌ها و راهروها و پیاده روها نباید در شرایط عادی هیچگونه لغزندگی داشته و یا از مصالحی ساخته و یا از موادی اندود شده باشد كه در نتیجه رفت و آمد ایجاد ناراحتی و گرد خاك و ساییدگی و در نتیجه لغزیدگی ایجاد شود.
ماده 8: در محل كار و مكانهایی كه دستگاه‌های متعددی قرار دارد بایستی به‌وسیله خط كشی با رنگ مشخص در دو طرف راه اصلی و راه‌های فرعی را مشخص نموده و حتی محل قرار دادن مواد خام و مواد تولیدی به‌وسیله این خطوط معین گردد تا محل‌های رفت و آمد، حمل‌ونقل موادهمچنین جهت‌حركت اصلی با علامت‌گذاری روی زمین معلوم و روشن باشد.
ماده 9: كف كارگاه‌ها بایستی قابل شستشو بوده و در مواردی كه نوع كار موجب ریخته شدن آب در كف گردد بایستی شیب كافی داشته باشد كه آبها را به سمت مجاری فاضلاب هدایت نماید.
بخش 3- نرده‌ها
ماده10: پلكان‌ها و اطراف محلورود و خروجآسانسور و نقاطمشابه كهلغزندگی آنها موجب مخاطرات بیشتری نسبت به سایر جاها خواهد بود باید از مصالح غیر لغزنده ساخته شود.
ماده 11: در نقاطی كه از نردبان استفاده می‌شود انتهای فوقانی آن در هر قسمت كه قرار گیرد باید به‌وسیله نرده‌های متحرك حفاظت شود.
ماده 12: در هر طبقه از ساختمان پرتگاههای راه پله‌ها در هر طرفی كه غیر مسدود باشد به استثنای قسمت ورود به پلكان باید به‌وسیله نرده‌های دائمی كاملاً محفوظ گردد. مدخل پلكانهایی كه كمتر مورد نظر رفت‌وآمد هستند باید‌به‌وسیله نرده‌های متحرك مسدود شوند.
ماده13: دریچه‌ها و مدخلهایی كه دركف كارگاه بازمی‌شوند باید بهوسایل زیرمحفوظ شوند.
الف - نرده‌های متحرك كه فقط دو طرف آن آستانه داشته باشد.
ب - نرده‌های دائمی كه تمام اطراف باز آن دارای آستانه باشد.
پ - دریچه‌های لولادار به همان كیفیت كه در مورد مدخل پلكانهای فرعی در ماده 12 ذكر شد.
ماده 14: مدخلهای فردی (مانند حوضچه‌ها و آدم روها) بایستی به‌وسیله دریچه‌های بدون لولا كه استحكام كافی دارند پوشش شده دستگیره آنها بدون برآمدگی باشد.
ماده 15: در مواقعی كه پوشش‌های مندرج در ماده 13 بر حسب ضرورت برای مدت كوتاهی در جای خود قرار نگرفته باشد بایستی كلیه این مدخلها به‌وسیله اشخاص تحت مراقبت قرار گرفته و یا اینكه به‌وسیله نرده‌های قابل حمل یا دستی - و در شب به‌وسیله نصب چراغ خطر كه موقتاً در اطراف حوضچه قرار خواهند گرفت محفوظ شوند.
ماده 16: حفره‌هایی كه در كف قرار دارند و بواسطه وجود ماشین آلات ثابت یا تجهیزات یا دیوار احتمال قدم گذاردن اتفاقی و ناگهانی اشخاص بآنها نمی‌رود بایستی به‌وسیله پوشش‌هایی كه فقط اطراف آنها از 5/2 سانتیمتر بیشتر درز نداشته باشد حفاظت شود.
ماده 17: كلیه دهانه‌های قائم به بلندی كمتر از یك متر از سطح محل كار كه ارتفاع آنها حداقل75سانتیمتر و عرضشان45سانتیمتر بوده و پرتگاه آنها بیش از2متر عمق داشته باشد بایستی بطور مطمئن به‌وسیله نرده‌های ثابت یا متحرك یا دریچه مسدود و محافظت شوند.
ماده 18: اقسام مختلف دهانه‌های قائم به هر عرض كه باشد و دو متر یا بیشتر از طرف خارج پرتگاه داشته باشد باید به‌وسیله نرده‌های آستانه دار یا شبكه فلزی كه چشمه‌های آن از 5/2 سانتیمتر بیشتر نبوده و تا 50 كیلوگرم فشار افقی را تحمل نماید محفوظ شوند.
ماده 19: كلیه نرده‌ها بایستی از چوب، لوله آهن‌های پروفیل یا مصالح دیگری كه استحكام كافی داشته باشد ساخته شود.
ماده 20: ارتفاع نرده‌ها باید لااقل 90 سانتیمتر از كف باشد.
ماده 21: نرده‌ها باید در فواصل حداكثر 2 متر دارای پایه و كلافهای عمودی و افقی بوده و پس از تكمیل میله فوقانی آن تحمل لااقل 100 كیلوگرم فشار را در هر جهت داشته باشد.
ماده 22: برای اینكه نرده‌های مورد بحث از نقطه نظر ساختمانی واجد شرایط مذكور در ماده فوق باشند باید با خصوصیات ذیل مطابقت كنند.
الف - نرده‌های چوبی - لبه‌های فوقانی و پایه‌ها به ضخامت حداقل 5*7 سانتیمتر و كلافهای فاصل وسطی به ابعاد 5*5 سانتیمتر یا 10*5/2 سانتیمتر كلیه قطعات متشكله نرده باید عموماً صاف و هموار و عاری از گره‌های بزرگ و تراشه و شكستگی و ترك یا میخ و امثال آن باشد.
ب - نرده‌های لوله‌ای - لبه‌های فوقانی و پایه‌ها از لوله فلزی شماره 4 و لوله‌های فاصل یا وسطی حداقل شماره 5/2 باشند.
ج - نرده‌های پروفیله - قسمت‌های نبشی لااقل به اندازه 40*40 میلیمتر و كلافهای فاصل از نبشی 3×30×30 میلیمتر باشند.
ماده 23: نرده‌ها باید عموماً از مصالح سالم و بدون عیب ساخته شده و قسمت‌های تیز و برنده در آنها وجود نداشته باشد.
ماده 24: آستانه كلیه نرده‌های پلكان‌ها باید لااقل 5/1 سانتیمتر ارتفاع و 5/2 سانتیمتر ضخامت داشته و از آهن - فولاد - یا مصالح ساختمانی با دوام دیگر ساخته شوند.
ماده 25: آستانه را باید بطور مستحكم در جای خود به فاصله‌ای در حدود 5 میلیمتر از كف استوار ساخت.
بخش 4- پلكان‌ها
ماده 26: كلیه پلكان‌ها - سكوها - (پلانفورم) و پاگردها باید استحكام كافی داشته و تحمل فشار و سنگینی بارهای عادی را داشته باشد (خلاصه محاسبات فنی باید ضمیمه نقشه جات تسلیمی باشد).
ماده 27: پلكان‌ها و سكوهایی كه از مصالح مشبك ساخته شده‌اند ابعاد چشمه‌های آن نباید از 25 میلیمتر تجاوز نماید تا اشیاء متفرقه امكان سقوط از آنرا نداشته باشد.
ماده 28: عرض پلكان‌ها به استثنای پلكانهای سرویس و یا امدادی نباید در هیچ مورد از 90 سانتیمتر كمتر باشد.
ماده 29: اختلاف سطح بین دو پاگرد نباید هیچگاه از 70/3 متر تجاوز كند.
ماده 30: پاگردهایی كه در فواصل پلكان‌ها قرار دارند باید وسعتی در حدود 10/1 متر در جهت پلكان یا بیشتر به تناسب عرض پلكان داشته باشند.
ماده 31: در تمام طول پلكان‌ها یك فاصله عمودی آزاد در حدود قد انسان باید منظور شود این فاصله آزاد نباید كمتر از 20/2 متر از سطح هر پله به موازات دیوار پله باشد.
ماده 32: غیر از پلكانهای سرویس و یا امدادی عرض هر پله بدون محاسبه حاشیه یا برآمدگی آن نباید از33سانتیمتر كمتر باشد و ارتفاع پله بین 14 تا 20سانتیمتر خواهد بود.
ماده 33: پله‌های یك پلكان باید دارای عرض مساوی و ارتفاع مساوی باشند.
ماده34: كلیه پلكان‌ها بایستی از طرفپرتگاه به‌وسیله نردههایمخصوصپلكانحفاظت شوند.
ماده 35: پلكانهای محصور با عرض كمتر از 10/1 متر باید به‌وسیله یك نرده دستی كه پایه‌های آن در دیوار كار گذاشته شده باشد در سمت راست از پایین به بالا مجهز شوند.
ماده 36: پلكانهای با عرض بیش از 10/1 متر باید در سمت پرتگاه با یك نرده و در سمت بسته هم به‌وسیله نرده دستی طبق ماده 35 مجهز گردند.
ماده 37: پلكانهایی كه بیش از 25/2 متر عرض دارند بایستی علاوه بر نرده‌های كناری با یك نرده دستی میانه نیز مجهز باشند.
ماده 38: كلیه نرده‌های پلكان‌ها بایستی از مصالح ساختمانی محكم و بادوامی مانند چوب، لوله یا مصالح بنایی ساخته شوند.
ماده 39: ارتفاع نرده‌های پلكان از لبه هر پله نبایستی از 75 سانتیمتر كمتر باشد و در صورتی كه از این نرده‌ها به عنوان نرده‌های دستی استفاده شود بلندی آن نباید از 85 سانتیمتر تجاوز كند.
ماده 40: نرده‌های دستی كه پایه‌های آن به دیوار نصب می‌شود باید طوری ساخته شود كه دست آزادانه بدون برخورد با موانعی اعم از رو كار یا كنار نرده حركت كند حداكثر فاصله پایه‌ها از یكدیگر 2 متر و بین نرده دستی و دیوار باید لااقل 4 سانتیمتر باز باشد.
ماده 41: حداقل عرض پلكان سرویس و یا امدادی مانند پلكانهای اطاق ماشین خانه یا دیگ بخار یا پلكانهایی كه به سكوهای سرویس اطراف ماشین آلات منتهی می‌شوند 55 سانتیمتر خواهد بود.
ماده 42: شیب پلكانهای سرویس نباید بیش از 60 درجه باشد و عرض هر پله نباید كمتر از 15 سانتیمتر باشد.
ماده 43: پلكانهای سرویس نباید به شكل مارپیچ یا پیچ و خم دار ساخته شوند.
ماده 44: مدخل پنجره‌هایی كه در پاگردهای پلكان باز می‌شود در صورتی كه پهنای آنها بیش از 30 سانتیمتر و فاصله با سطح پاگرد كمتر از 90 سانتیمتر باشد بایستی به‌وسیله نرده حفاظت شوند.
ماده 45: حداكثر شیب مجاز برای (راهروهای شیب دار) رامپ مورد استفاده افراد 10 درجه است. این رامپ‌ها باید با كلیه شرائطی كه در مورد پلكان‌ها منظور می‌شود از حیث ساختمان و عرض و نرده و غیره مطابقت داشته باشد.
بخش 5 - نردبان‌های ثابت - راهروهای هوایی - سكوها
نردبان‌های ثابت
ماده 46: كلیه اجزاء و قسمت‌های فلزی نردبان‌ها باید از فولاد، آهن و چدن، آهن ورق یا مواد متشابه ساخته شود.
ماده 47: نردبان‌های ثابت باید به قسمتی نصب شود كه:
الف- فاصله از سمت جلو نردبان به‌نزدیك‌ترین جسم ثابت نباید از 75 سانتیمتر كمتر باشد.
ب - فاصله از سمت عقب نردبان به‌نزدیك‌ترین جسم ثابت اقلاً 20سانتیمتر باشد.
ج - از طرفین نردبان فضای آزادی لااقل 40 سانتیمتر از محور نردبان در هر دو طرف وجود داشته باشد.
ماده 48: در صورتی كه از نردبان‌های ثابت برای صعود به ارتفاع بیش از 9 متر استفاده شود نكات زیر باید رعایت گردد.
الف - ایجاد پاگردهایی حداكثر در فاصله هر 9 متر یا كمتر از آن.
ب - هر قطعه از نردبان حد فاصل بین دو پاگرد باید به نحوی قرار گیرد كه در امتداد قطعه قبلی نباشد.
ماده 49: كلیه راهروها - معابر و سكوهای كار یا سطح اطاق‌ها و طبقاتی كه اطرافشان باز است (و بیش از 2 متر بالای سطح اطاق یا زمین) قرار گرفته‌اند بایستی در سمت پرتگاه به‌وسیله نرده‌های استاندارد طبق مقررات مواد 9 الی 25 این آیین‌نامه محافظت و محصور شوند.
تبصره 1- سكوهایی كه برای بارگیری یا تخلیه بار اختصاص داده شده یا سكوهای كوچك كه به موتورها و تجهیزات متشابه اختصاص داشته و در آنها فضایی برای ایستادن اشخاص پیش‌بینی نشده باشد از مقررات این ماده مستثنی است.
تبصره 2- در مورد راهروهایی كه برای پر كردن مخازن و روغن كار اختصاص دارد نرده یك طرف را ممكن است در صورت لزوم حذف كرد مشروط به اینكه عرض راهرو كمتر از 55 سانتیمتر نباشد.
ماده 50: كلیه معابر و راهروها و سكوهایی كه روی ماشین آلات و نوارهای متحرك قرار دارند باید از دو طرف به‌وسیله نرده‌های استاندارد محافظت شوند.
بخش 6- آسانسورهای داخلی و خارجی كلیات
ماده 51: آسانسورها باید منطبق با اصول زیر باشد:
الف) محاسبه فنی و مكانیكی صحیح و استفاده از مصالح مرغوب در ساختمان آن.
ب) فرسوده نبودن هیچیك از قسمت‌ها.
بالابردن مصالح و افراد
ماده 52: قفسه آسانسورها باید در سراسر ارتفاع بسته بوده و راه دیگری به استثناء درها و پنجره‌ها و منافذ نور نداشته باشد.
ماده 53: قفسه آسانسورهایی كه در خارج ساختمان‌ها قرار دارد تا ارتفاع سه متر از هر طرف و از اینارتفاع بهبالا سمتی كه رو بهساختمان قراردارد و درتمام ارتفاعباید بستهباشد.
ماده 54: دیواره قفسه آسانسور باید از یك تیغه سراسری و یا یك شبكه فلزی (توری یا میله‌ای) و یا نرده چوبی ساخته شده باشد. بطوری عادی اندازه روزنه‌های شبكه فلزی یا نرده چوبی نباید از 5 سانتیمتر در بعد كوچك خود بیشتر باشد. در جاهایی كه امكان ایجاد خطر از اطاقك‌ها و وزنه‌های تعادل و درهای كشویی هست و روزنه‌های نامبرده نباید از 12 میلیمتر تجاوز كند.
ماده 55: لبه‌ها - تخته‌های كف اطاقك - نعل درگاه و چوب‌هایی كه در كنار سطح تخلیه قفسه آسانسور قرار دارد و برجستگی آنها از 2/5 سانتیمتر بیشتر است باید دارای سطح صاف و لبه‌های پخ باشد.
ماده 56: در قفسه آسانسورها نباید هیچگونه سیم - طناب و یا لوله عبور داده شود مگر سیم‌ها و كابل‌هایی كه برای بكار انداختن آسانسور لازم است.
ماده 57: كلیه سیم‌های برق بجز سیم‌های مخصوص برق اطاقك آسانسور باید در لوله‌های فلزی قرار داده شود مگراینكه از نوعكابل مسلحباشد. بدیهیاست كلیهدستگاههای برقی واقع در قفسه آسانسور یا در اطاقك باید به منظور جلوگیری از خطر اتصال بسته و محفوظ باشد.
ماده 58: فواصل بین جدار اطاقك یا قفسه آسانسور و همچنین فاصله بین اطاقك و وزنه تعادل نباید از 25 میلیمتر كمتر باشد.
ماده 59: فاصله بین اطاقك و سكوی تخلیه برای آسانسورهایی كه دارای ریل راهنما می‌باشد نباید از 20 میلیمتر كمتر و در هر صورت از 40 میلیمتر بیشتر باشد.
ماده 60: فاصله پایین اطاقك هنگامی كه روی ضربه گیرها قرار دارد تا كف قفسه آسانسور نباید از 60 سانتیمتر كمتر باشد.
ماده 61: در طبقه آخر فاصله بالای اطاقك با سقف قفسه آسانسور نباید در هیچ صورت كمتر از 60 سانتیمتر باشد.
ماده 62: قفسه آسانسور باید دارای سقف محكم باشد.
ماده 63: هر 30 سانتیمتر مربع در هر قسمت از كف اطاقك آسانسور باید تاب تحمل 250 كیلوگرم بار متمركز را داشته باشد. (از این محاسبه نباید در آن واحد برای سطح تمام كف استفاده نمود).
درهای قفسه آسانسور
ماده 64: درهای قفسه آسانسور جز در مواقع استفاده از آسانسور باید قفل باشد.
ماده 65: درهای قفسه آسانسور باید دارای قفل ضامن دار باشد به‌نحوی كه اطاقك پس از طی حداكثر 7/5 سانتیمتر از كف پاگردی كه هم سطح آن قرار داشته بطور خودكار در را بسته نگاهدارد و همچنین تا موقعی كه در باز است نباید برای اطاقك آسانسور امكان حركت وجود داشته باشد درهای قفسه آسانسور در موقع نبودن اطاقك نباید جز با كلید مخصوص امدادی باز شود.
ماده 66: در هر طبقه یا پاگردی كه اطاقك می‌ایستد محفظه آسانسور باید دارای درهای معمولی یا كشویی یا تركیبی از این دو باشد.
ماده 67: برای قفسه آسانسورهای باركش باید درهای كشویی افقی یا قائم یا درهای كشویی و لولایی و یا تركیبی از آنها تعبیه شود.
ماده68: بكاربردن درهایی‌كه باز و بستهشدن آنها باحركتاطاقكانجاممیگرددممنوع است.
ماده 69: در صورتی كه درهای قفسه آسانسور چشمه دار باشد نباید عرض این چشمه‌ها از 5 سانتیمتر تجاوز كند.
ماده 70: درهای قفسه آسانسورهای باركش كه با نیروی دست كار می‌كند باید دارای قفلهای مكانیكی باشد كه توسط اطاقك بكار انداخته شود.
ماده 71: درهای قفسه آسانسور در مواقعی كه بسته است باید سراسر دهانه قفسه را از كف تا سقف بپوشاند.
اطاقك‌های آسانسور
ماده 72: اطاقك آسانسورهای برقی باید از همه طرف به استثناء دهانه‌های ضروری جهت ورود و خروج و بارگیری و بار اندازی بسته باشد.
ماده 73: بدنه اطاقك تا حداقل ارتفاع 20/1 متر از كف و همچنین سقف آن باید از مصالح محكم اعم از چوب یا فلز ساخته شود.
ماده 74: ممكن است كه برای دیواره‌های اطاقك از ارتفاع 20/1 متری به بالا از قطعات مشبك استفاده كرد مشروط بر اینكه عرض روزنه‌ها از 5/2 سانتیمتر تجاوز نكند.
ماده 75: سقف اطاقك‌های كاملاً بسته باید مجهز به دریچه خروجی امدادی بوده و از دو طرف یا لااقل از طرف داخل قابل باز شدن باشد.
ماده 76: اطاقك آسانسورهایی كه با نیروی دست كار می‌كنند باید از همه طرف به استثناء طرف خروجی و هواكش آن بسته باشد.
ماده 77: هر یكدهم متر مربع از هر قسمت سقف اطاقك‌ها باید تحمل صد كیلوگرم بار متمركز را داشته باشد.
ماده 78: اطاقك آسانسورهای برقی باید در داشته باشد، حذف در اطاقك در صورتی ممكن است كه سطح داخلی قفسه آسانسور در مجاورت در اطاقك كاملاً صاف و بدون منفذ بوده و از طرفی سرعت آسانسور از 5/1 متر در ثانیه تجاوز نكند
ماده 79: اطاقك كلیه آسانسورهای برقی باید دارای كلید برقی مخصوصی باشد تا از حركت اطاقك مادامی كه در بسته نیست جلوگیری شود.
ماده 80: اطاقك آسانسورهایی كه با برق كار نمی‌كند باید دارای وسایل حفاظتی مشابه آنچه در موارد قبل ذكر گردیده باشد.
ماده 81: درهای كشویی اطاقك آسانسورهای برقی ممكن است به طرز زیر ساخته شود:
الف - توپر و از تخته‌های محكم و یا شیشه و یا تخته‌های مشبك و غیر مشبك.
ب - از شبكه و یا میله‌هایی كه فواصل آن كمتر از 12 میلیمتر باشد.
ج - به صورت تاشو مشروط بر اینكه بعد منافذ آن از 65 میلیمتر تجاوز نكند.
ماده 82: در اطاقك آسانسورها موقعی كه بسته می‌شود باید تمام دهانه خروجی را بپوشاند.
ماده 83: اطاقك آسانسورها باید دارای دستگاه اطمینانی كه معمولاً به بدنه اطاقك نصب می‌گردد باشد این دستگاه اطمینان باید قدرت متوقف كردن و نگهداشتن اطاقك را با تمام ظرفیت آن در موارد سرعت غیر عادی و سقوط آزاد و یا رها شدن كابل‌ها را داشته باشد.
ماده 84: دستگاه اطمینان اطاقك باید توسط تنظیم كننده‌های سرعت بكار افتد.
تبصره - گیره یا دنده را نمی‌توان به عنوان دستگاه اطمینان تلقی نمود.
ماده 85: اطاقك آسانسورهای دستی باید به ترمزهای دستی كه در جهت حركت كار می‌كند مجهز باشد موقعی كه ترمز مورد استفاده قرار می‌گیرد تا هنگامی كه رها نشده باید در وضع (قفل) باقی بماند.
ماده 86: موقعی كه آسانسور در ارتفاع بیش از ده متر كار می‌كند برای كنترل سرعت اطاقك در موقع پایین آمدن باید دستگاه تنظیم سرعت تعبیه شود.
ماده 87: اطاقك آسانسورهای باركش كه ضمناً افراد را نیز حمل می‌كند و یا یك نفر متصدی در داخل آن بكار مشغول است باید طبق مشخصات آسانسورهای مخصوص حمل افراد ساخته شود.
ماده 88: آسانسورهای مخصوص حمل افراد به استثناء آنهایی كه به‌وسیله كنترل خودكار بكار می‌افتد باید به‌وسیله یك متصدی آزموده بكار انداخته شوند.
ماده 89: اطاقك آسانسورهایی كه برای حمل افراد بكار برده می‌شود و سرعتشان از 45 متر در دقیقه بیشتر است (به استثناء آسانسورهای اتوماتیك) باید دارای فرمان برقی باشد.
ماده 90: فرمان آسانسورهای باركش می‌تواند توسط كنترل‌های خودكار یا دو دگمه‌ای و یا كلیدهای الكتریكی و یا كابل‌های دستی انجام گیرد.
ماده 91: دسته فرمان باید طوری باشد كه پس از برداشتن دست متصدی فرمان بطور خودكار به حالت بسته برگردد.
ماده 92: فرمان چرخدار باید دارای علامت جهت حركت اطاقك و یا تابلویی باشد كه در آن با كلمات و یا علایم به سمت بالا - به سمت پایین و یا بی حركت بطور واضح نشان داده شود.
ماده 93: در آسانسور با فرمان دستی باید كابل فرمان دارای ساچمه‌هایی باشد كه حدود حركت اطاقك را در هر طبقه معلوم كند.
ماده 94: كابل فرمان دستی باید دارای ضامنی باشد كه حركت دادن اطاقك را از طبقه دیگری غیر ممكن نماید.
ماده 95: آسانسورهای موتوری باید دارای كلیدهایی در بالاترین و پایین‌ترین نقاط قفسه آسانسور باشد تا اطاقك وقتی به اولین و یا آخرین طبقه می‌رسد بخودی خود متوقف شود. این كلیدها باید مستقل بوده و ارتباطی به دستگاه حركت و یا فرمان اطاقك نداشته باشند.
ماده 96: داخل اطاقك آسانسورهای برقی باید برای مواقع خطر كلید قطع برق در نظر گرفته شود این كلید باید از دستگاه فرمان بكلی مجزا ولی در كنار آن قرار داشته باشد.
ماده 97: كلید قطع كننده دستی باید در موتورخانه دستگاه آسانسورهای برقی و یا در كنار موتور آسانسورهای موتوری در نظر گرفته شود. این قبیل كلیدها باید در محل قابل دید قرار داده شوند.
ماده 98: حد متوسط سرعت آسانسورهای موتوری باركش كه دارای متصدی نیست نباید از 5/37 متر در دقیقه تجاوز كند مگر در مورد آسانسورهای خودكار و یا آسانسورهایی كه تحت نظر یك متصدی دائمی كار می‌كند.
ماده99: حد متوسط سرعت آسانسورهای برقی باركش نباید از45 متر در دقیقه تجاوزكند.
ماده 100: سرعت متوسط آسانسورهای باركش تسمه‌ای یا زنجیری نباید از 18 متر در دقیقه تجاوز كند.
ماده 101: آسانسورهای باركش دستی نباید در جایی كه بیش از 18 متر و یا 4 طبقه ارتفاع دارد مورد استفاده قرار گیرد.
ماده 102: اطاقك آسانسورها باید هنگام كار به اندازه كافی روشن باشد.
ماده 103: ریل‌های راهنما - ضربه گیر و وزنه تعادل اطاقك آسانسورهای موتوری كه برای ارتفاع بیش از 30 متر و با سرعت سی متر در دقیقه در نظر گرفته شده است باید از فولاد یا مصالح مشابه دیگر ساخته شود. در مورد كارخانجات سازنده مواد شیمیایی یا مواد منفجره یا نظایر آنها در صورتی كه وجود ریل‌های راهنمای فولادی احتمالاً تولید خطر نماید بدون توجه به سرعت و ارتفاع ریل‌های راهنما را می‌توان با شرایط مناسب و با رعایت احتیاطات لازم از چوب ساخت.
ماده 104: در داخل نودال قفسه آسانسورهای برقی باید ضربه گیرهایی در نظر گرفت كه بتواند ضربه اطاقكی را كه با ظرفیت كامل می‌افتد تحمل و دفع كند.
ماده 105: برای آسانسورهای مخصوص حمل افراد كه سرعت آنها از 60 متر در دقیقه كمتر است می‌توان ضربه گیرهای روغنی یا فنری و یا هوایی بكار برد ولی اگر سرعت از 60 متر در دقیقه تجاوز نماید باید ضربه گیرها فقط از نوع روغنی باشد.
ماده 106: در مورد آسانسورهای باری كه سرعت آنها از 15 متر در دقیقه كمتر است می‌شود از ضربه گیرهای توپر استفاده كرد اما چنانچه سرعت از 15 متر در دقیقه تجاوز كند باید حتماً ضربهگیرهای ارتجاعی هوایی و یا روغنی درنظر گرفته شود.
ماده 107: ضربه گیرها باید طوری نصب شود كه در پایین‌ترین ایستگاه (سطح تخلیه) موقعی كه ضربه گیرها كاملاً فشرده و متراكم شده حداقل 60 سانتیمتر بین پایین‌ترین نقطه اطاقك و ته گودال فاصله باشد.
ماده 108: برای وزنه‌های تعادل نیز باید ضربه گیرهایی مشابه آنچه كه برای اطاقك‌ها مقرر گردیده تعبیه شود وزنه‌های تعادل اطاقك باید روی ریل و راهنما و یا داخل محفظه محكمی كه عاری از برجستگی باشد حركت كند.
ماده 109: محل حركت وزنه‌های تعادل نیز باید در قفسه آسانسور قرار داده شود و در صورتی كه كناره‌های قفسه باز باشد باید حداقل تا ارتفاع 15/2 متر از كف گودال اطراف قفسه آسانسور محصور و محفوظ باشد.
ماده 110: در صورتی كه محل حركت اطاقك و وزنه‌های تعادل قفسه نداشته باشد باید آنرا محفوظ كرد.
ماده 111: در مورد آسانسورهای مخصوص حمل افراد یا باركش باید لااقل دو كابل برای وزنه‌های تعادل و دو كابل برای بالا بردن اطاقك در نظر گرفته شود.
ماده 112: حداقل قطر هر نوع كابل 12 میلیمتر است.
ماده 113: اتصال كابل‌ها باید بسیار محكم باشد برای این منظور بهتر است بست‌هایی در داخل قرقره‌ها پیش‌بینی شود موقعی كه اطاقك یا وزنه‌های تعادل حداكثر طول را پیمود باید حداقل دو دور از كابل‌های بالا برنده و تعادل هنوز دور قرقره‌ها باقیمانده باشد.
ماده 114: تمام كابل‌ها باید دارای دستگاه تعادل باشد آسانسورهایی كه دارای قرقره نیست باید به دستگاه متعادل كننده مجهز گردد.
موتورخانه
ماده 115: به استثناء آسانسورهای باركش دستی اتصالی‌های بالای آسانسور باید روی تیرهای حمال و یا سقفی كه محكم ساخته شده باشد (به‌طوری‌كه در ماده 108 این آیین‌نامه مقرر شده) قرار داده شود.
ماده 116: هیچیك از قسمت‌های مربوط به دستگاه حركت دهنده نباید روی سقف قفسه آسانسور قرار داده شود.
ماده 117: هیچیك از قسمت‌های مختلف آسانسور به استثناء ضربه گیرها نباید در كف قفسه آسانسور قرار داده شود.
ماده 118: تمام قسمت‌های موتورخانه باید با رعایت آیین نامه حفاظتی ماشین آلات ساخته شده باشد.
ماده 119: قرقره‌ها و ریل‌های راهنما باید از چدن یا فولاد باشد. این قرقره‌ها باید دارای گلویی صیقلی شده با مقطع نیم دایره باشد بطوری كه بازی بین كابل و گلوگاه مزبور از 6/1 میلیمتر تجاوز نكند.
ماده 120: قطر قرقره نباید از 40 برابر قطر كابل كمتر باشد.
ماده 121: در آسانسورهای مخصوص حمل افراد نباید برای اتصال قرقره‌ها به فرمان اصلی آسانسور كلاچ بكار برده شود.
ماده 122: آسانسورهای حمل افراد یا باركش باید مجهز به ترمزهایی باشد كه بطور خودكار هنگامی كه دستگاه فرمان در وضع "توقف است" عمل كند.
ماده 123: سیم‌های فرمان باید در كلیه مسیر از كابل‌ها و سیم تلفن و برق اطاقك بطوری كه در ماده 15 این آیین‌نامه ذكر شده مجزا باشد.
ماده 124: در كلیه ماشین‌ها و دستگاه‌های الكتریكی آسانسور باید یك اتصال زمین نیز پیش‌بینی شده باشد.
ماده 125: در صورتی كه بخواهند در آسانسورهای حمل افراد و باركش دستی تغییراتی داده و آنرا موتوری نمایند باید طبق مقررات این آیین‌نامه عمل گردد.
ماده 126: تمام قسمت‌های مختلف آسانسور باید به‌وسیله موسساتی كه صلاحیت آنها مورد تایید وزارت كار باشد در فواصل كوتاه كه بیشتر از سه ماه نباشد مورد بررسی دقیق قرار گیرد.
تبصره - جریان بازدید قسمت‌های مختلف آسانسور با ذكر تاریخ و اقداماتی كه برای رفع نقائص به عمل می‌آید باید در دفتر چه مخصوص ثبت گردد.
ماده 127: اطاقك آسانسورهای حمل افراد باید زنگ امدادی و تلفن داشته باشد.
تابلو
ماده 128: درون اطاقك آسانسورها عموماً باید تابلوهایی نصب گردد كه حداكثر بار مجاز آسانسور را بطور واضح مشخص كند.
ماده 129: در كنار مدخل و همچنین داخل اطاقك آسانسورهای موتوری كه استثنائاً برای حمل افراد بكار می‌رود و با مشخصات مربوطه به آسانسورهای مخصوص حمل افراد مطابقت دارد باید به‌وسیله تابلویی تصریح گردد كه بكار انداختن آن جز وسیله متصدی مربوطه ممنوع است.
بخش 7- محوطه كارخانه صحن كارگاه
ماده 130: برای كارگرانی كه در خارج از سالن‌ها در محوطه كارخانه و اطراف ساختمان‌ها (در فضای آزاد) مشغول كار هستند می‌بایستی حفاظ و سایبان پیش‌بینی شود.
ماده 131: قسمت‌های روباز داخل و اطراف كارخانه كه عنوان حیاط دارد باید همیشه طوری ساخته شود كه آب در كف آن نمانده و گل نشود و همیشه اوقات نظیف و تمیز باشد تا رفت و آمد به ساختمان‌های كارخانه و حمل و نقل مواد و تجهیزات مختلف از میان آنها به سهولت صورت گیرد.
ماده 132: صحن كارخانه‌ها باید عموماً دارای مجاری فاضلاب باشد.
ماده 133: چنانچه در صحن كارخانه گودال‌هایی مانند چاله، حفره و چاه و نهر و غیره وجود داشته باشد باید روی دهانه آنها با وسایل محكم و اطمینان بخش مستور گردیده یا اطراف آنها نرده محكمی نصب شود.
عبور افراد و وسایل نقلیه
ماده 134: معابر و پیاده روها و خط آهن‌های مخصوص كارخانه باید به قسمی احداث شده باشد كه از هر گونه تقاطع خطرناك جلوگیری شود.
ماده 135: كارگاه‌هایی‌كه محصور نیستند باید درهای مخصوص برای وسائط نقلیه و خط آهن و عبور افراد داشته باشند.
ماده 136: بین پیاده‌روها و راه عبور وسائط نقلیه و راه آهن باید فاصله كافی در نظر گرفته شود و ضمناً عرض پیاده روها به اندازه‌ای باشد كه در ساعت تراكم رفت و آمد برای كارگران ایجاد زحمت نشود.
ماده 137: برای رفت و آمد افراد باید پیاده روهایی بین نقاط مهم در كوتاه‌ترین فاصله ساخته شود این قبیل معابر را نباید در زیر ناودان‌ها احداث نمود كه بر اثر ریزش آب در سطح آنها لغزندگی پیدا شود.
ماده 138: در محل تقاطع پیاده روها با خطوط آهن و راه‌های عبور وسائط نقلیه بایستی معبرهای هوایی یا زیرزمینی احداث گردد. مگر آنكه وزارت كار ایجاد آنرا لازم نداند.
فصل دوم - روشنایی
كلیات
ماده 139: در نقاطی كه اشخاص بكار اشتغال دارند یا از آنها عبور می‌نماید باید در ساعات كار روشنایی كافی طبیعی یا مصنوعی تامین شده باشد این روشنایی باید در هر حال متناسب با نوع كار بوده و حتی المكان از روشنایی و نور طبیعی استفاده گردد.
بخش 1- نور طبیعی
ماده 140: پنجره‌های سقفی و پنجره‌های معمولی باید به قسمی و به فواصلی نصب شود كه نور بطور یكنواخت به محل كار بتابد.
ماده141: در موارد ضروری برای جلوگیری از شدت تابش نور و پنجره‌های سقفی و پنجره‌های معمولی را باید باوسایل مناسبی مانندكركره و پرده متحرك ونظائر آنمجهزنمود.
ماده 142: پنجره‌های سقفی و معمولی باید مرتباً تمیز گردند.
بخش 2- نور مصنوعی
ماده 143: در محل‌هایی كه نور طبیعی وجود ندارد و یا در نقاطی كه نور طبیعی به قدر كافی ایجاد روشنایی نمی‌كند باید از نور مصنوعی استفاده شود.
ماده 144: روشنایی باید بطور كلی یكنواخت بوده و از جهات مختلف بتابد تا از ایجاد سایه‌های تند جلوگیری شده و ضمناً باعث خیره شدن چشم نگردد.
ماده 145: در محل‌هایی كه بطور موضعی احتیاج به نور شدیدی باشد علاوه بر نور كلی كارگاه نور اضافی در محل مورد نیاز طبق مفاد این آیین‌نامه تامین شود.
ماده 146: برای جلوگیری از خیره كردن چشم نور اضافی مذكور در ماده قبل باید به نحوی پوشیده شود كه فقط محل مورد نظر را روشن نماید.
بخش 3- شدت نور
ماده 147: حداقل شدت نور در معابر خارجی اطراف كارگاه و همچنین در داخل محوطه 20 لوكس است (لوكس واحد شدت نور و مساویست با شدت روشنایی یك شمع در فاصله یك متر).
ماده 148: در موارد زیر حداقل شدت نور بایستی 50 لوكس باشد.
الف - در محل‌هایی كه تشخیص جزییات در آن ضرورت ندارد از قبیل جابجا كردن ذغال سنگ و سنگ آهك و اشیاء مشابه آن.
ب - راهروها - پلكان‌ها - انبارهای كالا - انبارهای مخصوص اشیاء زمخت و حجیم.
ماده 149: در موارد زیر حداقل شدت نور بایستی 100 لوكس باشد.
الف - هنگامی كه تشخیص جزییات تا حدی ضروری باشد مانند محل تولید محصولات نیمه تمام آهنی و فولادی - آسیا كردن غلات - آماده ساختن الیاف پنبه و سایر عملیات مقدماتی امور صنعتی.
ب - در اطاق‌های ماشین و دیگ بخار - داخل اطاقك آسانسور برای حمل افراد و بار در قسمت‌های بسته بندی - در انبارهای اشیاء كم حجم و ظریف، در سالن‌های توالت و شستشو، در رختكن‌ها و غیره.
ماده 150: در مواردی كه تشخیص جزییات بطور متوسط ضرورت داشته باشد مانند سوار كردن اجزای معمولی ماشین و كارهای مربوط به بازرسی و معاینه فرآوردههای عملیات مربوط به فرآوردههای نساجی و چرمی با الوان روشن - تهیه كنسرو و بستهبندی گوشت - تراش چوب و الوار و امثال آن بایستی حداقل 200 لوكس باشد.
ماده 151: چنانچه تشخیص دقیق جزییات ضرورت داشته باشد مانند كارهای ماشینی بازرسی و معاینه معمولی پرداخت كردن چرم، بافندگی پنبه و پارچه‌های روشن پشمی امور اداری (در پشت میز) خواندن و نوشتن متناوب بایگانی و ارسال مراسلات و غیره حداقل شدت نور باید 300 لوكس باشد.
ماده 152: در صورتی كه تشخیص بسیار دقیق جزییات الزام آور باشد از قبیل سوار كردن و اتصال اجزای ظریف ماشین، امور دقیق ماشینی، بازرسی كابل‌ها، تراش و صیقل شیشه و بلور، كارهای چوبی ظریف، بافندگی پارچه‌های تیره رنگ پشمی امور محاسباتی، دفتر داری و تحریرات تندنویسی، ماشین نویسی و نقشه كشی و سایر امور ممتد اداری بایستی حداقل شدت نور 500 لوكس باشد.
ماده 153: در مواردی كه تشخیص جزییات بطور دقیق‌تر از آنچه در فوق گذشت ضرورت داشته باشد مانند سوار كردن و بازرسی دقیق ادوات و اسباب‌های بسیار ظریف جواهر سازی، ساعت سازی، درجه بندی محصولات توتون، مقابله كردن اوراق چاپی در چاپخانه، چرخ كردن پارچه‌های تیره رنگ و نظائر آن حداقل شدت نور بایستی 1000 لوكس باشد.
تبصره - حداقل شدت‌های نوری كه در موارد فوق تعیین شده در مواقعی است كه چراغها ودستگاه‌های نور دهنده تحت شرایط عادی كار كند (نه در مواقعی كه دستگاه‌های مزبور تازه نصب شده است از این رو لازمست كه شدت نور در آغاز كار در صورت مساعد بودن شرایط 25 درصد و شرایط نامناسب (مواردی كه نوع كار چراغها را كثیف می‌كند) 50 درصد بیشتر در نظر گرفته شود.
بخش 4- نور امدادی
ماده 154: در ساختمان‌هایی كه 250 نفر یا بیشتر بكار اشتغال داشته و فعالیت آنها تمام یا قسمتی از اوقات بعد از غروب تا قبل از طلوع آفتاب را فرا گیرد. كلیه معابر مهم، پلكان‌ها، نقاط خروجی ساختمان، معابری كه به آنها منتهی می‌شود باید از سیستم‌های روشنایی امدادی كه همیشه در مدت شب آماده بكار بوده و در صورت قطع روشنایی اصلی می‌توان از آن استفاده نمود مجهز باشند.
سیستم روشنایی امدادی باید حداقل ظرفیت تولید یك ساعت نیرو با شدت پنج لوكس را داشته و دارای منبع تولید نیرو و سیم كشی مستقل از شبكه عمومی باشد.
فصل سوم - تهویه
ماده 155: در كلیه كارگاه‌ها باید پیوسته شرایط مساعدی از نظر تهویه (طبیعی یا مصنوعی) فراهم باشد هوای كافی و سالم با درجه حرارت و رطوبت مناسب برای افراد موجود بوده و نیز از تغییرات ناگهانی درجه حرارت جلوگیری شود.
ماده 156: هر نوع گرد و غبار، دود و گاز و بخارهای حاصله در كارگاه‌ها باید از همان وهله تولید تا جایی‌كه امكان دارد به وسایل طبیعی والا به وسایل مصنوعی از محیط كار دور ساخت تا از آلودگی هوای كارگاه جلوگیری شود.
ماده 157: دستگاه‌های مولد حرارت كه در محل‌های كار قرار می‌گیرد باید دارای هواكش مناسب باشد به نحوی كه گازهای حاصله از احتراق با هوای داخل كارگاه مخلوط نگردد. استفاده از اجاقها و بخاریهای بدون دودكش و امثال آن بكلی ممنوع است.
ماده 158: در سالن‌ها و اطاق‌های كارگاه‌ها باید همیشه حرارت و رطوبتی متناسب با نوع كار وجود داشته باشد و این حرارت باید قابل افزایش و كاهش باشد تا بتوان درجه رطوبت و حرارت را به تناسب كار و حرارت و یا رطوبت خارج تغییر داد.
ماده 159: در نقاطی كه اختلاف درجه حرارت فصلی زیاد است باید سقف و بدنه‌های محل كار و در صورت اقتضا درها و پنجره‌ها به وسایل مقتضی مانند عایق بندی حرارتی سقفها، دیوارها و در صورت امكان كفها و درها و پنجره‌های محل كار در مقابل حرارت یا برودت خارج مجهز شود.
ماده 160: در كارگاه‌ها بایستی به وسایل مقتضی از قبیل نصب حایل‌های ثابت یا متحرك یا عایق كردن لوله‌های ناقل بخار یا آب داغ از تشعشعات شدید حرارتی جلوگیری شود.
تبصره 1- این عایق‌ها باید حتی الامكان از مواد نسوز ساخته شود.
ماده 161: در مواردی كه از حرارت مركزی استفاده می‌شود رادیاتورها و لوله‌های آب گرم باید به قسمی نصب شود كه كارگران در نتیجه تشعشع حرارت یا جریان هوای گرم ناراحت نشوند.
فصل چهارم - پیشگیری حفاظت در برابر آتش سوزی
تعاریف
الف - منظور از ساختمان تندسوز (با اسكلت چوبی) ساختمانی است كه دیوارها كف و سقف آن بر روی استخوان بندی چوبی بنا شده باشد.
ب - منظور از ساختمان كندسوز ساختمانی است كه دیواره‌های آن با مصالح بنایی ساخته شده و در داخل بنا الوارها و چوبهای سنگین بكار برده شده باشد.
ج - منظور از ساختمان مقاوم در برابر آتش سوزی ساختمانی است كه در آن كلیه دیوارها، تیغه‌ها، كفها، پله‌ها، سقفها، پنجره‌ها و سایر قطعات داخلی بنا از مصالح مقاوم در برابر آتش سوزی ساخته شده باشد.
د - منظور از امكنه كم خطر محل‌هایی است كه برای انبار كردن یا استفاده از اشیاء و موادی بكار می‌رود كه معمولاً به سرعت یا با دود زیاد نمی‌سوزد و در صورت آتش گرفتن اشیاء بزودی دود و گازهای سمی یا انفجار خطرات فوری ناشی از مواد انبار شده به وجود نمی‌آورد.
هـ- منظور از امكنه با خطر عادی محل‌هایی است كه برای انبار كردن یا استفاده از اشیاء و موادی بكار می‌رود كه با سرعت زیاد می‌سوزد لیكن حین سوختن بزودی گازهای سمی ایجاد نمی‌كند.
و - منظور از امكنه خطرناك محل‌هایی است كه برای بكار بردن و انبار كردن یا استفاده اشیاء و موادی بكار می‌رود كه بسیار زود آتش می‌گیرد و این اشیاء در حین سوختن بزودی گازهای سمی و انفجار تولید می‌نماید.
ز - منظور از طبقه یك طبقه واقعی نیست بلكه ارتفاع پنج متر از كف زمین طبقه اصلی و هر چهار متر روی آن یك طبقه محسوب می‌گردد باین ترتیب ساختمان بدون طبقه‌ای كه 25 متر ارتفاع دارد معادل بنایی محسوب می‌شود كه طبقه هم سطح زمین آن پنج متر و پنج طبقه فوقانی آن هر یك 4 متر ارتفاع دارد.
ح - منظور از گذر فضای آزاد بین ماشین آلات تاسیسات یا انبوه مواد است و كلمه "آزاد" بدان معنی است كه در گذر موانعی از قبیل ستون، دستگاه ترانسمیسیون قرقره‌ها و یا انبوه مواد و نظیر آنها وجود ندارد.
ط - منظور از راه عبور فضای آزادی است كه برای عبور و مرور داخل كارگاه با توجه به تفسیری كه در بند (ح) از كلمه آزاد شده است بكار می‌رود.
ی - منظور از "راهرو" فضای آزادی است كه برای عبور و مرور خارج از محل كار با توجه به تعبیر كلمه آزاد به كار می‌رود.
ك - منظور از «خروجی» دهانه‌ای است كه برای خروج از یك قسمت محل كار به قسمت دیگر آن به كار رود.
ل - منظور از "خروجی انتهایی" دهانه‌ای در بناست كه بتوان به سهولت و بدون خطر از آن طریق به فضای آزاد راه یافت.
م - منظور از "گذرگاه" هر راهی است كه برای عبور و مرور افراد به كار می‌رود.
بخش 1- ارتفاع و تفكیك ابنیه
ارتفاع
ماده 162: ارتفاع بنای كارگاه‌هایی كه پس از اجرای این آیین‌نامه ساخته و یا تجدید بنا می‌شوند بسته به نوع ساختمان یا خطرات ناشی از آتش سوزی باید با جدول زیر مطابقت داشته باشد به استثنای بناهای چوبی (تندسوزی) كه الزاماً فقط در یك طبقه ساخته می‌شود.
|
نوع ساختمان |
نوع خطر اشیایی كه در داخل بنا وجود دارد |
||
|
كم خطر |
عادی |
خطرناك |
|
|
كندسوز |
تا 4 طبقه |
تا 2 طبقه |
1 طبقه |
|
مقاوم در برابر آتش سوزی |
تا 5 طبقه |
تا 5 طبقه |
2 طبقه |
در این جدول طبقه هم كف زمین نیز جز طبقات محسوب گردیده است.
ماده 163: چنانچه بناهای موجود كارخانه‌ها در كلیه طبقات با دستگاه‌های خودكار ضد آتش‌سوزی مجهز باشند حداكثر می‌توان اجازه داد كه طبقات آنها از آنچه در جدول بالا تصریح شده یك طبقه بیشتر باشد.
تفكیك
ماده 164: كلیه اعمالی كه متضمن بروز انفجارها و خطرات ناشی از جرقه و شعله می‌شود باید در بناهایی جدا از بنای اصلی كارگاه انجام شود.
بخش 2- گذرگاه‌ها
گذرها
ماده 165: حداقل عرض گذرهای بین ماشین آلات و تاسیسات و یا انبوه مواد در كارگاه‌ها 60 سانتیمتر است.
ماده 166: در صورت احتمال بروز مخاطرات از جانب ماشین آلات و همچنین در مواردی كه اندازه و ابعاد قطعاتی كه ساخته می‌شود و یا مقدار ضایعات و یا تاسیسات و یا انبوه مواد و اشیاء ایجاب نماید بایستی برای گذرهای داخلی عرض بیشتری منظور شود.
ماده 167: چنانچه امكان دسترسی فوری به خروجی‌ها نباشد در كارگاه بایستی راهروهای مشخص و همواری بدون بریدگی و برجستگی با حداقل 20/1 متر عرض وجود داشته باشد كه مستقیماً به خروجی‌ها مربوط می‌شود.
راه پله‌ها
ماده 168: در ابنیه مقاوم در برابر آتش سوزی كه دو طبقه و یا بیشتر ارتفاع دارد بایستی كلیه پله‌ها و پاگردها (اصلی و فرعی) از مصالح مقاوم در برابر آتش سوزی ساخته شود.
ماده 169: بجز در موارد خاصی كه استفاده از پله‌های روباز مجاز شناخته شده كلیه راه پله‌ها و پاگردهای اصلی یا قسمت‌هایی از طبقات كه مورد استفاده افراد برای رفت و آمد از راه پله‌های داخلی قرار می‌گیرد بایستی با مصالح مقاوم در برابر آتش سوزی ساخته و حفاظت شود.
ماده 170: راه پله‌های خارجی باید در برابر آتش سوزی و دود و باد محافظت و اطراف آن با مصالح مقاوم در برابر آتش سوزی پوشیده شود و حتماً راهی هم به بالكون‌های خارجی بنا و راهروهای آن داشته باشد.
ماده 171: در ابنیه‌ای كه در ساختمان آنها مصالح غیر مقاوم در برابر آتش سوزی بكار رفته و بیش از دو طبقه ارتفاع دارد و شیب بام آنها كمتر از یك بر چهار است حتماً بایستی یك راه پله برای ارتباط به بام در نظر گرفته شود.
ماده 172: كلیه راه پله‌ها باید مستقیماً یا از طریق یك حیاط خلوت یا راهروی مقاوم در برابر آتش سوزی به فضای خارج یا خیابان راه داشته باشد عرض این راهروها با توجه به مواد 174 و 177 باید دست كم به اندازه مجموع حداقل مجاز عرض كلیه خروجی‌هایی كه به آنها مربوط می‌شود باشد.
ماده 173: بر روی بالكان‌هایی كه به منظور خروجی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید بطور وضوح جهت خروج به طرف فضای آزاد مشخص شود.
خروجی‌ها و خروجی‌های انتهایی
ماده 174: تعداد و وضع درهای خروجی باید طوری باشد كه كلیه افراد بتوانند در موقع خطر محل كار را بلافاصله و با اطمینان كامل ترك كنند. حداقل عرض درهای خروجی 20/1 متر است.
ماده 175: فاصله بین محل كار تا در خروجی انتهایی یا تا راه پله مقاوم در برابر آتش سوزی مصون از دود یا تا درهایی كه به راهروهای امن ارتباط دارد نباید از اندازه‌های زیر تجاوز كند.
الف - در مورد بناهای خطرناك 150 متر.
ب - در مورد بناهای كم خطر یا عادی 300 متر.
ماده 176: فواصل بالا را در كارگاهی كه با آب پاش خودكار مجهز باشند و یا خطرات ناشی از آتش گرفتن احتمالی اشیاء باشد می‌توان زیادتر و یا كمتر نمود.
ماده 177: برای جلوگیری از ازدحام در كارگاه‌هایی كه تعداد افراد آن از 50 نفر بیشتر باشد باید نسبت به تعداد اضافی افراد درب خروجی انتهایی عریض‌تر یا درب خروجی اضافی تعبیه گردد. با توجه به اینكه خروج افراد به صورت پشت سرهم (ستون) همیشه رجحان دارد بنابراین اضافه عرض گذرگاه بایستی مضربی از 60 سانتیمتر باشد. عرض هر كدام از گذرگاه‌ها بایدطوری درنظر گرفته‌شود كه عبور افراد بدون اشكال ممكن باشد.
تبصره - اضافه عرض هر درب خروجی انتهایی با ضریب 60 سانتیمتر باید محاسبه شود.
گذرگاه‌های افقی
ماده178: درگذرگاه‌های افقی نبایدهیچگونه پله یا اختلاف سطح ناگهانی وجود داشتهباشد.
ماده 179: در صورت وجود اختلاف ارتفاع این دو گذرگاه بایستی برای اتصال آنها حتماً از سطح شیب دار (رامپ) استفاده شود و در محل شروع رامپ مخصوصاً نقطه مرتفع آن علامت مخصوص نصب شود.
بخش 3- درها
درهای مقاوم در برابر آتش سوزی
ماده 180: در پاگرد راه پله‌ها و دیواره‌های داخلی گذرگاه‌هایی كه برای خروج در مواقع آتش‌سوزی اختصاص دارد باید درهای مقاوم در برابر آتش سوزی كه به فنرهای كمپرسی مجهز است نصب شود.
ماده 181: درهای خروجی انتهایی مقاوم در برابر آتش سوزی باید دارای لولای دو طرفه باشد چنانچه استفاده از لولای دو طرفه عملاً مناسب نباشد ممكن است اجازه داده شود كه از درهای كشویی افقی استفاده گردد.
ماده 182: در مورد درهای مقاوم در برابر آتش سوزی استفاده از درهای كشویی قائم و درهای كركره‌ای و درهای گردان مجاز نیست.
ترتیب قرار گرفتن درها
ماده 183: جهت باز شدن كلیه درهایی كه به راهروها و سرسراها ارتباط دارند باید به سمت خروج از ساختمان بوده و واجد علامت باشد.
ماده 184: درهایی كه از اطاق به راهرو و سرسرا باز می‌شود باید طوری در نظر گرفته باشد كه برای حركت جمعیت مانعی ایجاد ننماید.
ماده 185: پشت درهایی كه به راه پله‌ها باز می‌شود نباید بلافاصله پله وجود داشته باشد.
قرار گرفتن پاگردی كه عرض آن لااقل به اندازه عرض در باشد در پشت اینگونه درها الزامی است.
ماده 186: عرض درهای خروجی انتهایی راه پله‌ها نباید از عرض پله‌ها كمتر باشد.
ماده 187: فاصله درهای خروجی طبقه هم سطح زمین نباید بیشتر از 45 متر و عرض آنها نباید از 20/1 متر كمتر باشد.
ماده 188: هر یك از درهای خروجی باید مشخص و قابل دید باشد.
ماده 189: درهایی كه برای ارتباط به داخل یا خارج بنای كارخانجات یا طبقات آنها در نظر گرفته شده در ساعات كار به هیچ وجه نباید با قفل یا كشو و غیره بسته شود.
بخش 4- آسانسورها و بالابرها
ماده 190: با اینكه آسانسورها بطور كلی نباید به عنوان خروجی به حساب آید معذالك قفسه كلیه آسانسورهای مخصوص حمل افراد باید سراسر با مصالح مقاوم در برابر آتش‌سوزی ساخته شود.
ماده 191: قفسه آسانسورها نباید با قفسه پله‌ها توام باشد مگر آنكه دیواره‌های آن با مصالح مقاوم در برابر آتش سوزی ساخته شده باشد.
بخش 5- علایم خروجی
ماده 192: درهای خروجی و گذرگاه‌ها باید بطور ساده و با علایم واضح كه راه خروج را نشان دهنده مشخص شود، در كارگاه‌هایی كه تعداد كارگران آن 250 نفر بیشتر است و ساعت كار در طول شب ادامه داشته باشد علایم فوق باید الكتریكی و به جریان برق فوق‌‌العاده (همانطور كه در ماده 154 تشریح گردید) مرتبط باشد تا در صورت قطع جریان عمومی برق استفاده از آنها امكان‌پذیر باشد.
این آیین‌نامه مشتمل بر چهار فصل و 192 ماده و 8 تبصره به استناد ماده 47 قانون كار تدوین و در چهل و هفتمین جلسه شورایعالی حفاظت فنی مورخ 24/8/1340 به تصویب نهایی رسیده و قابل اجراست.
