| آییننامه ایمنی دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن در كارگاه‌ها |
هدف:
هدف از تدوین این آییننامه، ایمن سازی محیط كارگاه‌ها به منظور پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی در كارگاه‌های دارای دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن، غلطـك مخلوط‌كن و بشكه مخلوط‌كن می‌باشد. مقررات این آییـن‌نامه به استناد ماده 85 قانون كار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده‌است.
فصل اول ـ تعاریف:
دستگاه همزن:
دستگاهی است كه با دارا بودن حداقل یك محور پره‌دار یا پاروك‌دار، در اثر چرخش محور و برخورد پره‌ها با مواد، عمل اختلاط را انجام می‌دهد.
دستگاه مخلوط‌كن:
دستگاهی است كه بدنه آن بر روی یك یا چند پایه مستقر شده كه در اثر چرخش بدنه دستگاه و نیروی ثقل مواد داخل آن، عمل اختلاط انجام می‌گیرد.
دستگاه غلطك مخلوط‌كن ( كلندر):
دستگاهی است كه با دارا بودن دو غلطك فلزی كه برخلاف جهت یكدیگر در حال چرخش می‌باشند و فشار وارده از ناحیه آنها بر روی مواد، عمل اختلاط انجام می‌گیرد.
بشكه مخلوط‌كن:
نوعی دستگاه مخلوط‌كن است كه دارای یك محفظه استوانه‌ای بوده و عموماً بر روی دو پایه نصب شده و بطور مكانیكی در اثر چرخش حول محور خود، مواد مختلف را با هم مخلوط می‌كند.
دستگاه:
منظور از عنوان دستگاه در متن این آییننامه، دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن، غلطك مخلوط‌كن و بشكه مخلوط‌كن می‌باشد.
فصل دوم ـ مقررات عمومی:
ماده1ـ انجام كلیه امور نصب، راه‌اندازی، بهره‌برداری، سرویس، تعمیر و نگهداری باید توسط افراد ماهر و با رعایت دستور‌العمل‌های شركت سازنده و الزامات قانونی صورت پذیرد.
ماده2ـ نصب و استقرار سیستمهای جابجایی و انتقال مواد باید به گونه‌ای باشد كه خطری را برای كارگران ایجاد ننماید.
ماده3ـ ایجاد سكوهای ایمن برای انجام كلیه اموری كه در ارتفاع انجام می‌گیرد، الزامی است.
ماده4ـ برای ورود به داخل مخـزن دستگاه، باید در مخـازن بزرگ از نردبان مجهز به حفاظ كمری و در مخازن كوچك از نردبانهای چنگك‌دار و برای كف مخزن از پوششهای غیر‌لغزنده استفاده گردد.
ماده 5 ـ در حین روشن بودن دستگاه و همچنین بازرسی، تنظیم، تعمیر، روغن‌كاری، تمیز كردن و شستشو، دستگاه باید مجهز به تجهیزات قطع كننده و قفل شونده باشد. همچنین استفاده از علائم و تابلوهای هشدار دهنده در موارد فوق‌الذكر الزامی است.
ماده6 ـ پس‌از قطع عملكرد دستگاه توسط كلید توقف اضطراری، سیستم انتقال‌دهنده نیرو و مواد نباید به طور خودكار راه‌اندازی شود، شروع بكار مجدد آن صرفاً به وسیله كلید راه‌انداز اصلی و به صورت دستی انجام گیرد.
ماده7ـ كلید‌های راه‌انداز و توقف دستگاه باید به گونه‌ای تعبیه شود كه دستگاه فقط از یك محل روشن گردد، و متوقف ساختن آن از محلهای مختلف امكان‌پذیر باشد.
ماده 8 ـ كلید و وسایل قطع اضطراری باید كاملاً مشخص و به سهولت قابل رویت و در دسترس باشد.
ماده9ـ كلیه كلید‌های الكتریكی روشن و خاموش‌كردن دستگاه و سایر اجزای الكتریكی باید در برابر ورود هرگونه مواد خارجی عایق‌بندی شده باشد.
ماده10 ـ در مكانهایی كه گاز یا گردوغبار قابل انفجار وجود دارد كلیه تجهیزات الكتریكی باید از نوع ضد انفجار باشد.
ماده11 ـ در مواردی كه كج شدن مخزن به منظور تخلیه، توسط نیروی الكتریكی یا مكانیكی انجام می‌شود، باید با استفاده از سیستمهای حفاظتی از افتادن مخزن در زمان قطع برق یا بروز هرگونه اشكال فنی دیگر جلوگیری شود.
ماده12ـ تمام زوائد و گوشه‌های تیز و برنده دستگاه‌ها و متعلقات آن كه ممكن است موجب بروز حادثه یا خطر شود باید ایمن‌سازی گردد.
ماده13 ـ در مواردی كه افزودن مواد در حین فعالیت دستگاه ضرورت داشته باشد باید انتقال این مواد به روشی صورت پذیرد كه نیازی به حضور كارگر در منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده14ـ نمونه‌برداری از مواد داخل دستگاه‌ها در حین روشن بودن آنها، باید با استفاده از روشهای ایمن صورت پذیرد به گونه‌ای كه نیاز به دخالت كارگر و یا ورود اعضاء بدن به منطقه خطر وجود نداشته باشد.
ماده 15 ـ دریچه ورود مواد به مخزن باید دارای حفاظ مطمئن بوده و یا بگونه‌ای باشد كه ضمن انتقال مواد، از تماس دست با پره‌ها و قسمتهای خطرناك جلوگیری نماید.
ماده 16 ـ فرایند تولید در دستگاه‌ها باید به گونه‌ای باشد كه از متصاعد شدن غبار، دود، گاز یا بخار جلوگیری نموده و در صورت تولید، توسط تهویه موضعی به خارج از محیط كار هدایت گردد.
ماده17ـ چنانچه در فرایند كار احتمال خطر انفجار یا حریق وجود داشته باشد باید این دستگاه‌ها در مكانی نصب و بهره‌برداری گردد كه خطری برای افراد، ابنیه و دستگاه‌ها بوجود نیاورد.
ماده18 ـ دستگاه‌هایی كه به روش دستی تغذیه می‌شود باید دارای مكانیزمی باشد كه از ورود دست به منطقه خطر جلوگیری نماید.
ماده19ـ كلیه دستگاه‌ها باید در محلی نصب شود كه امكان هرگونه بازدید، سرویس، تعمیر و شستشو وجود داشته و مجهز به سیستم جمع آوری و انتقال فاضلاب باشد.
ماده20 ـ كلیه دستگاه‌ها باید دارای پرونده مجزا باشد و دستورالعمل‌ها، نتایج سرویس، تجهیز، نگهداری و بازرسیهای فنی و ایمنی در آن ثبت گردد.
ماده21 ـ انجام كلیه امور نظافتی، روغن كاری و گریس كاری در هنگام روشن بودن دستگاه توسط دست ممنوع است.
ماده22 ـ در مواردیكه روغن كاری دستگاه در هنگام روشن بودن آن ضروری باشد لازم است این كار با استفاده از روشهای فنی و كاملاً ایمن انجام شود به طوری كه نیازی به حضور كارگر در منطقه خطر نباشد.
ماده23 ـ كلیه قسمتهای داغ دستگاه كه احتمال تماس بدن كارگر با آن وجود دارد باید عایق بندی و یا حفاظ‌گذاری شود.
ماده24 ـ بمنظور جلوگیری از تجمع بارهای الكتریسیته ساكن، كلیه دستگاه‌ها باید دارای سیستم اتصال به زمین موثر باشد.
ماده25 ـ برای جلوگیری از سقوط درب یا حفاظ دستگاه‌ها كه دارای وزن زیاد می‌باشد استفاده از وزنه تعادل الزامی است.
ماده26 ـ برای جابجایی كلیه دستگاه‌ها و متعلقات آنها باید از وسایل مكانیكی انتقال‌دهنده بار استفاده گردد.
ماده27 ـ نصب برچسب و تابلوهای هشداردهنده و توصیه‌های حفاظتی و بهداشتی در نزدیكی منطقه خطر یا بر روی دستگاه الزامی است.
ماده 28 ـ كلیه دستگاه‌ها و تجهیزات مربوطه باید دارای لوح مشخصات فنی باشد.
ماده 29 ـ میكروسوئیچ‌های دستگاه‌ها باید دارای قاب حفاظتی باشد تا علاوه بر جلوگیری از وارد آمدن صدمات فیزیكی و شیمیایی، امكان از كار انداختن آنها ممكن نباشد.
ماده30ـ اطراف سكوهای كار، راه پله‌ها و نردبانها در كلیه دستگاه‌ها باید به نرده‌های حفاظتی مناسب تجهیز شود.
ماده31ـ كلیه دستگاه‌ها باید مجهز به وسایل متوقف كننده اضطراری باشد بطوریكه در مواقع لزوم باعث توقف سریع پره‌ها، بدنه و همچنین قسمتهای متحرك دستگاه گردد.
فصل سوم ـ دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن:
ماده32ـ دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن سیار باید به نحوی نصب شود كه ایستایی كامل دستگاه تامین گردد.
ماده33ـ در دستگاه‌های همزن كه پایین‌تر و یا حداكثر تا 25 سانتی متر بالاتر از جایگاه كار قرار گرفته‌اند، علاوه بر نرده حفاظتی نصب آستانه نیز الزامی است.
ماده34ـ در دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن كه در ارتفاع قراردارند كلیه سكوهای كار، بایستی حداقل یك متر پایین‌تر از لبه فوقانی مخزن تعبیه شود.
ماده35ـ كلیه وسایل انتقال نیرو و مواد و همچنین متعلقات مربوطه آن كه دارای چند ایستگاه كنترل می‌باشند باید در هر ایستگاه، مجهز به یك وسیله قطع اضطراری باشد.
ماده36 ـ مخزن دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن كه قابلیت جدا شدن را دارد باید دارای تجهیزات ایمنی باشد كه جدا كردن مخزن در زمان روشن بودن دستگاه مقدور نگردد.
ماده37 ـ درب، مخزن و ضمائم جفت شونده دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن باید مجهز به سیستمی باشد كه در صورت قفل نشدن یا عدم قرارگیری در جای صحیح، دستگاه قادر به كار نباشد.
ماده38 ـ دستگاه‌های همزن باید دارای درب مجهز به میكروسوئیچ باشد تا با قطع عملكرد دستگاه از تماس كارگر با قسمتهای خطرناك داخل مخزن جلوگیری نماید.
ماده 39 ـ در مواردیكه در فرآیند كار نیاز به بازدید و مشاهده وضعیت داخل مخزن می‌باشد باید از حفاظ مشبك یا شفاف استفاده نمود. در این حالت میكروسوئیچ قطع‌كننده عملكرد دستگاه باید در زیر این حفاظ قرار گیرد.
ماده40 ـ دستگاه‌های همزن كه از درب مشبك استفاده می‌كنند باید حداكثر قطر چشمه‌های آن 5/2 سانتی‌متر باشد.
ماده41 ـ برای كلیه عملیاتی كه نیاز به باز نمودن درب دستگاه می‌باشد این درب باید دارای ضامن‌هایی باشد كه آن را در وضعیت ثابت نگه داشته و از سقوط آن جلوگیری نماید.
ماده42 ـ اطراف دستگاه‌های مخلوط‌كن باید دارای حفاظ مجهز به میكروسوئیچ باشد كه به محض باز شدن آن، دستگاه متوقف گردد.
ماده43 ـ دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن و بشكه مخلوط‌كن باید دارای مكانیزمی باشد كه تا قبل از توقف كامل پره‌ها و قسمتهای متحرك، برداشتن یا باز نمودن درب یا حفاظ غیر‌ممكن باشد.
ماده44 ـ در زمان تخلیه یا زمان برگشت به حالت عادی در دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن نباید امكان حركت پره‌ها و قسمتهای متحرك وجود داشته باشد.
ماده 45 ـ در دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن كه عمل تخلیه بوسیله پره‌ها و یا توسط قسمتهای مخلوط‌كننده آن انجام می‌شود باید دسترسی به قسمتهای خطرناك مقدور نباشد.
ماده46 ـ دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن باید مجهز به سیستم قطع‌كننده‌ای باشد كه از سر‌ریز شدن مواد داخل مخزن جلوگیری نماید.
ماده47 ـ عملكرد دستگاه‌های مخلوط‌كن و همزن و همچنین لوله‌های تخلیه و سر‌ریز مایعات باید به گونه‌ای باشد تا ضمن جلوگیری از پاشش مواد از انتشار آن به‌محیط كارگاه ممانعت بعمل آورد.
ماده48 ـ حفاظ‌های اطراف دستگاه‌های مخلوط‌كن باید حداقل هم ارتفاع با دستگاه باشد.
فصل چهارم ـ بشكه‌ها و غلطك‌های مخلوط‌كن ( كلندر):
ماده49 ـ اطراف بشكه‌های مخلوط‌كن باید بوسیله نرده و حفاظ، ایمن‌سازی شود. این حفاظها باید مجهز به میكروسوئیچ باشد تا در صورت باز شدن، میكروسوییچ از عملكرد دستگاه ممانعت بعمل آورد.
ماده50 ـ دریچه‌های بشكه مخلوط‌كن باید مجهز به ضامن، حفاظ و یا قفلی باشد كه در زمان حركت دستگاه از باز شدن اتفاقی آن جلوگیری نماید.
ماده51 ـ اطراف دستگاه‌های غلطك مخلوط‌كن (كلندر) باید به لحاظ عوامل زیان‌آور محیطی كاملاً ایمن‌سازی شود.
ماده52 ـ دستگاه‌های غلطك مخلوط‌كن ( كلندر) باید مجهز به سیم یا میله‌ای باشد كه در طول دستگاه و در قسمت سر، سینه، كمر و مچ پاها قرار‌داده شود تا در صورت بروز نقص احتمالی، كارگر بتواند با كشیدن یا فشار بر روی سیم یا میله متصل به میكروسوئیچ نسبت به قطع دستگاه و نهایتاً راه‌اندازی دور معكوس آن اقدام نماید.
ماده53 ـ دستگاه‌های غلطك مخلوط‌كن (كلندر) باید مجهز به سیستم كلاچ معكوس باشد تا در صورت درگیر شدن احتمالی اعضای بدن یا لباس كار با غلطك‌ها، كارگر بتواند سریعاً جهت گردش غلطك‌ها را عوض نماید.
ماده54 ـ دسترسی به مواد خروجی در دستگاه‌های غلطك مخلوط‌كن (كلندر) باید از زیر دستگاه یا سینی آن صورت پذیرد.
ماده 55 ـ كلیه واردكنندگان، تولیدكنندگان، فروشندگان، عرضه‌كنندگان، تعمیركاران و بهره‌برداران دستگاه‌های مشمول این آییننامه مكلف به رعایت استاندارد تولید و موارد ایمنی و حفاظتی دستگاه‌های مربوطه می‌باشند.
ماده56 ـ مسئولیت رعایت مقررات این آییننامه بر عهده كارفرمای كارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه كارفرما به این آییننامه، مكلف به جبران كلیه خسارت می‌باشد.
این آییننامه مشتمل بر 56 ماده به استناد مواد 85 و 91 قانون كار جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 1387/7/17 شورایعالی حفاظت فنی تهیه و در تاریخ 1387/10/19 به تصویب وزیر كار و امور اجتماعی رسیده‌است.
آییننامه مذكور جایگزین آییننامه و مقررات حفاظتی ماشین‌های‌بهم‌زن و مخلوط‌كننده مصوب 1347/6/11 شورایعالی حفاظت فنی می‌گردد.
